Antygen karcynoembrionalny

Oznaczenie CEA w surowicy jest przydatne w diagnostyce, prognozowaniu i monitorowaniu leczenia raka. Antygen karcynoembrionalny, antygen rakowo-płodowy, swoją nazwę zawdzięcza historycznemu poglądowi, że zlokalizowany jest wyłącznie w komórkach raka żołądkowo-jelitowego i w przewodzie pokarmowym płodu. Dzisiaj wiadomo, że wzrost stężenia CEA w krwi towarzyszy złośliwym i łagodnym zmianom chorobowym przewodu pokarmowego i innych organów. Zmiany nienowotworowe wiążące się z podniesionym poziomem CEA dotyczą chorób wątroby, stanów zapalnych przewodu pokarmowego, zakażeń, urazów, martwic niedokrwiennych, chorób  tkanki łącznej i upośledzenia funkcji nerek. Co więcej wzrost stężenia CEA w surowicy stwierdzany jest u palaczy papierosów, co wymusiło określenie  oddzielnych zakresów referencyjnych CEA  dla palaczy. Pięciokrotyny wzrost CEA przyjmowany jest z marker zmiany złośliwej, lecz tak często spotykany jest w przypadkach zmian łagodnym charakterze, że oznaczenia CEA nie ma waloru testu przesiewowego w kierunku chorób nowotworowych. Wzrost stężenia CEA w krwi obserwowany jest w przypadku: 70 % nowotworów jelita grubego, ponad  65% przypadków niedrobnokomórkowego raka płuc,  55 % nowotworów trzustki, 50% nowotworów żołądka, 45% nowotworów płuc, 40 % nowotworów szyjki macicy, 40% nowotworów piersi i 25% nowotworów jajników. Oznaczenie CEA przydatne jest  przede wszystkim w diagnostyce,  prognozowaniu i monitorowaniu leczenia raka. U chorych na raka płuc  zmiany stężenia CEA mają dużą wartość rokowniczą  skuteczności leczenia. CEA typowany jest na potencjalny, niezależny,  czynnik rokowniczy w raku jelita grubego i odbytnicy. Podniesione stężenie CEA przed operacją wskazuje na ryzyko nawrotów lub przerzutów do wątroby. W przypadku raka jelita grubego (okrężnicy) wysokie stężeni CEA stanowi złe rokowanie;  w przypadku raka odbytnicy nie ma znaczenia rokowniczego. Oznaczenie CEA jest pomocne w przypadku chemioterapii poprzedzającej zabieg chirurgiczny i ocenie prawidłowości lokalizacji nowotworu w przypadku radioterapii.  Jeżeli wskazana jest resekcja ognisk przerzutowych, zaleca się pomiar pooperacyjny CEA co 2–3 miesiące u chorych w stadium II i III choroby. Normalizacja surowiczego poziomu CEA powinna nastąpić w ciągu 4 miesięcy po radykalnym zabiegu operacyjnym. Brak normalizacji  może wskazywać na niedoszczętność zabiegu i wysokie prawdopodobieństwo nawrotu w  ciągu roku. CEA jest wykorzystywany również w monitorowaniu raka piersi – przerzutowania w trakcie leczenia oraz w wykrywaniu  przerzutów do płuc i kości, a także  w monitorowaniu leczenia niedrobnokomórkowego raka płuc.